Collectie. Het geduld van een jezuïet

Als schakel tussen verleden en heden vormen de Adrastus-collectie en zijn omgeving, het Collegium, een ensemble dat uniek is in de wereld. Deze collectie, die meer dan twintig jaar geleden werd opgericht door Javier Lumbreras en zijn vrouw Lorena Pérez-Jácome, is geheel gewijd aan radicalisering en experimenten in de kunst van de 21e eeuw, en omvat bijna duizend werken van meer dan honderdvijftig kunstenaars uit zo’n veertig landen. Wat hebben die met elkaar gemeen? Ze verkennen en analyseren de wereld op een manier die postkoloniale discoursen deconstrueert, identiteiten en stereotypen in twijfel trekt, sociale en culturele normen uitdaagt en grenzen doorbreekt. Kortom, werken die een kritisch discours vormen in een tijd van globalisering, conflicten en eenvormigheid van denken. Deze collectie, die continu in ontwikkeling is, biedt een momentopname van de samenleving en de zorgen van de nieuwe generatie kunstenaars. Het is het hart van een breder, universalistisch complex dat gewijd is aan creativiteit en onderzoek: het Collegium.

Javier Lumbreras & Lorena Pérez-Jácome ©TheSibarist

Javier Lumbreras en zijn vrouw ontwierpen dit experimentele — en enigszins idealistische — museum in de ruïnes van een van de allereerste jezuïetenscholen die tegen het einde van de 16^e eeuw werd opgericht in Arévalo, een klein stadje niet ver van Ávila in Spanje. De middeleeuwse vestingmuren, symbool van christelijke, joodse en islamitische multiculturaliteit, waren de thuisbasis van Isabella van Castilië en Ignatius van Loyola, de grondlegger van het jezuïtisme. De voormalige school, destijds een belangrijk intellectueel centrum, is met veel geduld gerestaureerd door het verzamelaarsechtpaar. Dit centrum voor hedendaagse kunst, gewijd aan onderzoek, experiment en educatie, beslaat na de oplevering een totaal oppervlak van 30.000 vierkante meter, waarvan een derde uitsluitend bestemd is voor tentoonstellingen. “De betrokkenheid van de lokale bevolking is essentieel voor het succes van het project,” zegt Javier Lumbreras. “In de zomer verzorgen we voorstellingen op straat, we geven lezingen… De stad is erg klein. De mensen zijn erg betrokken. Natuurlijk is er werkgelegenheid gecreëerd. Het doel is om een duurzame, deugdzame economie te creëren rondom dit project dat erfgoed, hedendaagse kunst, universeel gedachtegoed en de lokale omgeving combineert. Uiteindelijk willen we een model creëren dat navolging kan krijgen in Spanje en elders in de wereld.”

Arévalo, Spain

Het curatoriële programma van het Collegium, waarbij zowel vaste curatoren als gastcuratoren betrokken zijn, wordt aangevuld met een “uitgebreider” programma dat artistieke residenties, conferenties en workshops omvat. Het is een vruchtbare creatieve bubbel die universele thema’s en fundamentele vragen oproept, waardoor het mogelijk wordt een kritisch en experimenteel discours te ontwikkelen. Het residentieprogramma, dat gebaseerd is op een evenwicht tussen tentoonstelling, onderzoek en productie, biedt tot 10 maart 2024 onderdak aan de inheemse kunstenaar Xadalu Tupã Jekupé, die door middel van een zoektocht naar zijn precolumbiaanse wortels zijn verloren identiteit tracht te identificeren. Tijdens zijn residentie in Arévalo maakte hij een serie schilderijen getiteld “Contemporary Indigenous Gaucho Art”, waarin de revoluties, oorlogen en civilisatieprocessen worden geïllustreerd die van invloed zijn geweest op zijn gemeenschap in het zuiden van Brazilië sinds de komst van de eerste jezuïetenmissies. “We zijn een erg jong en vrij instituut, waardoor we erg flexibel en efficiënt kunnen zijn zodat we ons makkelijk kunnen aanpassen, in tegenstelling tot de grote musea die hun tentoonstellingen jaren van tevoren moeten plannen en zich aan strikte regels moeten houden, ook op budgettair gebied. Zij zijn kort gezegd onderworpen aan het gewicht van de bureaucratie. Dit geldt voor ons niet.”

Het jonge centrum heeft onlangs overheidssteun gekregen voor haar werk met betrekking tot historisch erfgoed. Voor Javier Lumbreras en zijn vrouw is dit een groot compliment: “We zijn er erg trots op. Zo zijn we ook trots op het vertrouwen dat grote internationale curatoren in ons hebben getoond. Dit toont aan dat we op de goede weg zijn. Het Collegium is een project dat tegelijkertijd globaal, universeel en zeer lokaal is. We bevinden ons op het platteland, we zijn een plattelandsmuseum en we produceren een internationaal discours. Arévalo gaat niet naar New York, maar New York komt naar Arévalo.”