Zoals hij in zijn toespraak in Ouagadougou had beloofd, lanceerde Emmanuel Macron afgelopen november het initiatief om Afrikaanse kunstwerken terug te sturen naar Afrika. Hij wees twee cultuurexperten aan, waaronder de Senegalees Felwine Sarr, om zich over het vraagstuk te buigen. Uiterlijk in november verwacht hij van hen een antwoord.
Wij klopten met de vraag aan bij Didier Claes, expert en verkoper van primitieve kunsten. Hij is al meer dan 10 jaar met deze vraag bezig.
“Wist u dat 99% van het Afrikaanse artistieke erfgoed zich buiten het continent bevindt, vooral in de Westerse landen? Ja, ik ben ervan overtuigd dat Afrika recht heeft op zijn erfgoed”, aldus Claes.
In 2016 eiste Benin de teruggave van de stukken die het Franse leger in 1896 had meegenomen uit het Dahomey Paleis. Minister Jean-Marc Ayrault antwoordde daarop dat die stukken deel uitmaken van het Franse erfgoed.
“Zijn antwoord was een regelrechte belediging voor de Afrikanen. Het maakte elke vorm van dialoog onmogelijk. Wist u trouwens dat de Vrienden van het Parijse Musée Lionel Zinsou hun voorzitter Lionel Zinsou bedreigden toen hij als economist, voormalig eerste minister van Benin en stichter van de Fondation Zinsou verklaarde dat de inwoners van Benin hun erfgoed moeten terugkrijgen?
Emmanuel Macron is geen zoon van een kolonist. Hij is niet beschaamd voor dat koloniale verleden. Hij begrijpt dat Afrika zijn erfgoed nodig heeft om zijn geschiedenis te herschrijven. De Fransen zijn duidelijk bang voor misbruik. Als we het principe van onvervreemdbaarheid inroepen, openen we een doos van Pandora.
Voor mij zijn er drie stappen:
We moeten eerst en vooral bepalen welke stukken werden vervreemd tijdens plunderingen. De Duitse musea voeren al twee jaar lang dergelijke onderzoeken. Zo’n onderzoek is een prima startpunt voor het debat. Het is belangrijk dat er een dialoog op gang komt.
Daarna moeten we vastleggen aan wie we die stukken teruggeven: aan het land, aan de stamhoofden of aan de eigenaars?
Ten derde wil ik niet weer dat standaardantwoord krijgen: u krijgt de stukken terug wanneer u er klaar voor bent. Wij zijn geen kinderen. Dat is geen valabel argument!
We mogen niet vergeten dat heel wat Afrikanen hun geloof lieten varen toen onze missionarissen hen tot het Christendom bekeerden. Zo werden ontzettend veel stukken verbrand of begraven. Sommige werden op verzoek van wetenschappers en historici gered om etnografische redenen. Er is naar schatting maar 5% van alle erfgoed over. Bovendien zijn zelfs de Afrikaanse musea de brousse in getrokken om objecten te verzamelen. Het museum van Kinshasa, bijvoorbeeld, heeft een collectie met 8000 stukken. Laat ons ook niet vergeten dat Afrika een continent is dat uit 55 landen bestaat. We kunnen niet voor alle landen samen spreken. Senegal zou een ideale gesprekspartner kunnen zijn om de belangen van alle Afrikaanse landen samen te brengen.
